Uitdagingen bij het binnenstedelijk bouwen: hoe heel je de stad?
Kan Palen is een goed voorbeeld van de mogelijkheden en de problemen die woningbouw op binnenstedelijke locaties in de Zaanstreek met zich meebrengt. Aan de ene kant gaat het om karakteristieke locaties, die interessante nieuwe woonmilieus kunnen opleveren. Het vullen van lege plekken kan daarbij ook het omliggende gebied aantrekkelijker en meer leefbaar maken (‘het helen van de stad’).
Aan de andere kant hebben deze locaties een lange geschiedenis, zijn ze op allerlei wijzen gebruikt, en moeten ze bijna altijd eerst worden gesaneerd voordat ze een nieuwe functie kunnen krijgen. Ook het terrein van Kan Palen aan de Oostzijde in Zaandam is door industriële activiteiten in het verleden verontreinigd geraakt en ligt al jaren braak. Het terrein is in bezit van een private eigenaar, die het overnam van de familie Kan.
Vele decennia is de locatie in bezit geweest van de firma Kan Palen, die ter plekke houten palen (funderingspalen, telefoonpalen) impregneerde met
verduurzamingsmiddelen, vooral creosoot.
Het bedrijf werd opgericht in 1860 als handel in rondhout maar specialiseerde zich in de loop der jaren in heipalen en voorts in sorteringen hout voor de mijnen. Na overname van de installatie van een Amsterdams houtverduurzamingsbedrijf werd het een van de modernste houtverduurzamingsbedrijven van Nederland.
In 1970 werd het gesplitst in Kan Palen bv en Kan Houtverduurzaming bv. Vanaf einde jaren '70 van de vorige eeuw werd het bedrijf geconfronteerd met milieuproblemen. In juli 1978 liep, door het onklaar raken van een tank, circa 7000 liter creosootolie het riool in. De waterzuiveringsinstallatie te Oostzaandam (Barndegat) raakte onklaar. Hierna besloot Kan het bedrijf te vernieuwen, door o.a. betonnen opvangbakken. In 1986 bleek het terrein sterk verontreinigd. In 1991 heeft het bedrijf laten weten de Zaanstreek te verlaten.
De gemeente laat momenteel een onderzoek uitvoeren naar de financiële haalbaarheid van de verwijdering van het sterk verontreinigde brongebied aan de noordzijde van het terrein.
Vanuit het gemeentelijke programma ZaanIJ is het doel om leegstaande panden en braakliggende terreinen langs de Zaan nieuw leven in te blazen, ook in de MAAKgebieden.
De ontwikkeling van Kan Palen is ook onderdeel van het MAAK.project Kogerveldwijk, waarvoor een gebiedsstrategie wordt opgesteld.
Het terrein van Kan Palen aan de Oostzijde in 2011. Foto: W. de Jong, Collectie Gemeentearchief Zaanstad.
De voormalige firma Kan Palen aan de Oostzijde in bedrijf, tussen 1978 en 1985 (foto: collectie Gemeentearchief)